2 Resultaten onderzoek

Allereerst vroegen we de panelleden welke kerk als eerste bij hen opkomt als zij denken aan kerkgebouwen in de gemeente Groningen. De uitkomsten hiervan zijn te zien in de woordenwolk (Figuur 1). Het is duidelijk dat de grote kerken in de gemeente het vaakst genoemd zijn. Zo noemden ruim 2.100 respondenten de Martinikerk of -toren, ruim 750 de Akerk en ruim 250 de St-Jozefkerk. Maar ook kleinere kerken in de dorpen worden regelmatig genoemd. In totaal worden zo’n 80 verschillende kerken genoemd.

Vervolgens werd naar de bekendheid van veertien kerken in de gemeente gevraagd (zie figuur 2). Hier werden zowel grotere kerken in de binnenstad en stadswijken als  kleine kerken in de dorpen getoond. Vrijwel iedereen kent de Martinikerk. Ook de Synagoge is goed bekend onder de respondenten. De andere getoonde kerken zijn een stuk minder bekend. Ruim vier op de tien respondenten kennen de Dorpskerk in Haren. De kerk in Garmerwolde, De Fontein en de Maranathakerk zijn bij ruim een kwart van de respondenten bekend. Het minst bekend van het rijtje zijn de Geradja Indjila Maluku in Hoogkerk (3%) en De Hoeksteen in Ten Post (4%).

Wanneer er globaler gevraagd wordt naar de bekendheid met kerken in de gemeente Groningen, dan zien we dat respondenten aangeven vooral goed bekend te zijn met de grote kerken in de gemeente (zoals de Martinikerk en de Akerk; zie Figuur 3). Driekwart stelt redelijk of zeer goed bekend te zijn met de grote kerken. Het minst bekend zijn de respondenten met kerkgebouwen in de dorpen van de gemeente. Ruim vier op de tien respondenten zijn hier niet bekend mee en nog eens vier op de tien zeggen er een beetje bekend mee te zijn. Slechts 14% is redelijk of zeer goed bekend met dorpskerken. De bekendheid van kerkgebouwen in de directe woonomgeving is hoger (45% redelijk/zeer goed bekend mee). De groep die niet (20%) of een beetje (35%) bekend is met kerken in de eigen woonomgeving, is echter groter. Met kerkgebouwen in de stad Groningen zijn de meeste respondenten een beetje (49%) of redelijk goed (36%) bekend.

We zien dat respondenten uit gebiedsdeel Ten Boer het vaakst zeggen dat zij redelijk/zeer goed bekend zijn met kerken in hun directe woonomgeving (76%). Voor respondenten uit gebiedsdeel Centrum is dat bijna twee derde. Gebiedsdeel Oost scoort hier het laagst met 33% van de respondenten die zeggen dat zij de kerkgebouwen in hun omgeving redelijk/zeer goed kennen.

Van de respondenten geeft ruim de helft (56%) aan dat zij in het afgelopen jaar weleens in een kerkgebouw in de gemeente Groningen is geweest. De voornaamste reden van bezoek is het bezoeken van een culturele activiteit (65%; zie Figuur 4). Daarnaast was 43% in een kerk om deze te bekijken. Een kwart bezocht de kerk als uiting van geloof/zingeving. Respondenten uit gebiedsdeel Ten Boer geven dit vaker aan (35%). Bij ‘anders, namelijk’ geven respondenten vooral aan dat ze in de kerk waren om te stemmen, om een griepprik te halen of een culturele activiteit te beoefenen, zoals koorrepetitie, muziekles of dansles.

Kerkgebouwen kunnen behalve een religieuze functie verschillende andere functies hebben, zoals een sportruimte, kinderopvang of muziekpodium. Het panel is gevraagd of zij bekend zijn met dergelijke activiteiten in kerkgebouwen in de gemeente. Hieruit komt naar voren dat 80% bekend is met één of meer activiteiten (zie Figuur 6). Het meest bekend is men met het kerkgebouw als muziekpodium (56%) en voor verhuur voor bijeenkomsten, zoals symposia en vergaderingen (53%). Verder is een kwart bekend met een kerkgebouw in de gemeente Groningen met woonfunctie en een zevende is bekend met een horecafunctie.

Kijken we naar achtergrondkenmerken van respondenten, dan zien we dat de jongste leeftijdsgroep (18-29 jaar) met veel activiteiten iets minder bekend is. Respondenten uit gebiedsdeel Oost zijn minder goed op de hoogte van muziekpodia en verhuur van kerken. Respondenten uit gebiedsdeel Centrum en Oude Wijken kennen vaker kerken met een woonfunctie. Ook respondenten die het afgelopen jaar een kerk bezochten, kennen meer activiteiten. Dit is vooral het geval bij muziekpodia (respectievelijk 68% en 39%) en verhuur (respectievelijk 64% en 39%). 

We vroegen de respondenten welke huidige functies van een kerkgebouw voor hen het belangrijkst zijn. Daarbij zegt 8% dat een kerkgebouw niet voor hen van belang is. Van de overige groep stelt 86% de kerk als historisch erfgoed het belangrijkst te vinden (Figuur 8). Daarnaast vindt de helft de bezienswaardigheidsfunctie van belang en een derde de religieuze functie.

We zien dat vooral de oudste leeftijdsgroep (75+) aangeeft de religieuze functie van een kerk het belangrijkst te vinden (43%). De middelste leeftijdsgroepen (30-74 jaar) vinden vaker dan jongeren en ouderen de toeristische functie belangrijk. 

In Groningen zijn er veel kerkgebouwen van het type ”wederopbouw”. Op dit moment worden deze wederopbouwkerken vaak weinig gewaardeerd door het publiek, waardoor ze een groter risico lopen op sloop. Wederopbouwkerken zijn gebouwd tussen 1940 en 1970. Ze worden gekenmerkt door een niet-traditionele architectuur, prominente ligging en vaak nieuwe bouwmaterialen, zoals beton. Zie Figuur 11 voor een voorbeeld van een wederopbouwkerk in de gemeente Groningen, de Stadsparkkerk. We vroegen de respondenten in hoeverre zij het belangrijk vinden dat er kerkgebouwen van het type ‘wederopbouw’ bestaan blijven in de gemeente Groningen. De meningen zijn hierover verdeeld (zie Figuur 10). Van de respondenten vindt 46% het een beetje of heel belangrijk dat dit type kerken blijft bestaan. Bijna een kwart vindt dit juist helemaal niet of niet echt belangrijk. Nog eens een vijfde is hierover neutraal.

Jongere respondenten vinden het minder belangrijk dan oudere respondenten dat er wederopbouwkerken blijven bestaan. Van de groep tot 40 jaar vindt een derde en van de 40-plussers vindt de helft het een beetje/heel belangrijk dat er kerken van het type wederopbouw blijven bestaan. Respondenten die het afgelopen jaar een kerk bezochten, vinden het vaker belangrijk dat wederopbouwkerken blijven bestaan (56% vs. 34%). 

Er zijn een aantal vragen gesteld over in hoeverre respondenten zouden willen participeren als er nieuwe activiteiten in een kerkgebouw georganiseerd worden. Aan de respondenten werd het volgende scenario voorgelegd:

“Stel, het kerkbestuur van een kerkgebouw bij u in de buurt wil onderzoeken hoe het gebouw breder gebruikt kan worden. Naast de reguliere dienst wil het kerkbestuur graag activiteiten organiseren met en voor de wijk of het dorp. In hoeverre zou u openstaan voor het meedenken over en/of meewerken aan de nieuwe activiteit in het kerkgebouw?”

Hierop antwoordt slechts een klein deel dat zij zouden willen participeren (Figuur 12). Zeventien procent zou waarschijnlijk of zeker wel mee willen denken over de invulling van de nieuwe activiteiten. Tien procent zou waarschijnlijk of zeker wel als vrijwilliger mee willen werken aan de organisatie van de nieuwe activiteit. Ruim de helft zou niet willen meedenken (56%) en bijna twee derde zou niet willen vrijwilligen (62%).

Kijken we naar achtergrondkenmerken, dan zien we dat vooral de oudere leeftijdsgroepen (65-plus) aangeven mee te willen denken (22% waarschijnlijk/zeker). Ook in de gebiedsdelen Ten Boer (33%), Centrum (23%) en Haren (21%) is de bereidheid om mee te denken wat hoger. Respondenten uit deze gebiedsdelen zouden ook iets vaker als vrijwilliger willen meewerken. Respondenten die het afgelopen jaar een kerk bezochten, zeggen vaker mee te willen denken of werken dan respondenten die dat niet deden.

De redenen waarom respondenten niet betrokken zouden willen worden, zijn voornamelijk dat ze zich niet betrokken voelen bij de kerk (48%) en dat ze geen interesse hebben (43%). Een kwart zegt hier geen tijd voor te hebben.