Inleiding
Intro (verbergen)
Voor het twintigste jaar op rij voerde de afdeling Onderzoek, Informatie en Statistiek van de gemeente Groningen de Monitor Dakloosheid uit. De monitor maakt het mogelijk om de populatie van dakloze personen in de provincie Groningen langdurig te volgen en om trendverschuivingen in de omvang en samenstelling van de populatie te signaleren.
1.1 Monitor dakloosheid
Voor deze monitor sluiten we aan bij de omschrijving die ook in het Stappenplan Stedelijk Kompas (VNG, 2007; zie ook CBS) wordt gegeven:
a. Feitelijk dakloze personen: dit zijn personen die niet beschikken over een eigen woonruimte en die voor een slaapplek gedurende de nacht zijn aangewezen op buiten slapen. Tot de feitelijk dakloze personen behoren ook personen die overnachten in de openlucht en in overdekte openbare ruimten (zoals portieken, fietsenstallingen en auto's). Ten slotte worden tot de groep feitelijk dakloze personen ook gerekend personen die binnen slapen in passantenverblijven van de maatschappelijke opvang of bij vrienden, kennissen of familie, zonder vooruitzicht op een slaapplaats voor de daarop volgende nacht.
b. Residentieel dakloze personen: tot deze groep worden gerekend personen die als bewoner staan ingeschreven bij instellingen voor maatschappelijke opvang. Het kan daarbij gaan om instellingen als internaten en sociale pensions, woonvoorzieningen op basis van particulier initiatief die zich richten op semi-permanente bewoning door dakloze personen en particuliere commerciële pensions waar voornamelijk dakloze personen wonen.
Het laatste rapport over de Monitor Dakloosheid verscheen in 2017 en sindsdien is alleen in de jaarrekening van de gemeente Groningen summier over het aantal geregistreerde dakloze personen gepubliceerd. Hoewel de monitor al twintig jaren wordt uitgevoerd, zullen we in het rapport ingaan op de trends in de laatste vijf jaren. De maatschappelijke opvang in 2003 is onvergelijkbaar met 2022 en we willen de focus leggen op de jaren 2018-2022 die beter vergelijkbaar zijn.
1.2 Telling aantal dakloze personen
De monitor telt het aantal geregistreerde dakloze personen die:
- gebruikmaken van maatschappelijke opvangvoorzieningen in de provincie Groningen;
- bij het Meldpunt overlast en zorg zijn geregistreerd als zogenaamde buitenslapers;
- als briefadreshouder in verband met dakloosheid staan ingeschreven in de Basisregistratie Personen (BPR) van een gemeente.
We rekenen tot de feitelijk dakloze personen iedereen die in een kalender jaar voorovernachting ten minste één keer gebruikmaken van een maatschappelijke opvangvoorziening voor kortdurend verblijf of bekend zijn als buitenslaper, of bekend zijn als buitenslaper en/of briefadreshouder. Alle personen die gebruikmaken van een voorziening voor 24-uursopvang, beschouwen we als residentieel dakloze personen.
In de afgelopen jaren hebben we de telling van het aantal geregistreerde dakloze personen in overeenstemming gebracht met de telling die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) hanteren. De huidige telmethode wijkt daarmee af van de telling in de publicatie in 2017, zoals gemeld in de laatste jaarrekeningen van de gemeente Groningen. De belangrijkste wijziging is dat we nu ook de briefadreshouders meetellen (als feitelijk dakloze personen), met terugwerkende kracht vanaf 2003. Sinds 2021 zijn dakloze personen in de provincie Groningen voor een briefadres niet meer uitsluitend aangewezen op de (centrum)gemeente Groningen, maar verstrekken alle Groninger gemeenten briefadressen. De gegevensverzameling starten we momenteel op en vormt nog geen onderdeel van dit rapport.
Een andere wijziging is: in 2016 werden in de monitor nog voorzieningen die beschermd wonen zijn geworden (niet meer MO) meegenomen. Deze voorzieningen bieden geen tijdelijk onderdak aan dakloze personen en daarom worden de gebruikers van deze voorzieningen niet meer gemonitord.
Dubbeltelling voorkomen
De monitor bouwen we op door registratiegegevens van personen te koppelen. Diverse instellingen verstrekken gegevens op persoonsniveau van personen die overnachten in de maatschappelijke opvang (Limor en Wender), personen die bekend zijn als buitenslaper (Meldpunt overlast en zorg) en personen die de dagopvang bezoeken (Kostersgang van het Leger des Heils en de Open Hof). Voor de gegevens over briefadreshouders doen we een beroep op gemeenten die gegevens uit de Basisregistratie Personen aanleveren.
Deze registraties vormen de gegevensbronnen voor de monitor. Met de persoonsgegevens kunnen we personen identificeren en koppelen, zodat we dubbeltelling van personen kunnen voorkomen. Bijvoorbeeld, een persoon kan in een kalenderjaar een briefadres gebruiken, buiten slapen en ook overnachting op locatie Schoolstraat (voorheen nachtopvang). Door de gegevens van deze persoon te verwerken in een datawarehouse, kunnen we voorkomen dat deze persoon driemaal in plaats van één keer in een kalenderjaar wordt geteld als een dakloze persoon. We tellen dus het aantal unieke personen en dat stelt ons in staat om een goed beeld te krijgen van de omvang en samenstelling van de geregistreerde dakloze personen en het gebruik van de verschillende voorzieningen. Bovendien kunnen we bijvoorbeeld ook vaststellen hoeveel briefadreshouders en buitenslapers voor overnachting wel/geen beroep doen op maatschappelijke opvang.
Waarborging privacy
De betrokken instellingen leggen persoonsgegevens vast ten behoeve van hun operationeel proces. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) staat toe dat organisaties gegevens op persoonsniveau verstrekken ten behoeve van onderzoek en statistiek. Voor de Monitor BW&O Groningen is door alle partijen die meewerken de “Overeenkomst gegevensuitwisseling Monitor Beschermd Wonen en Opvang Groningen” ondertekend. De werkwijze is conform AVG.