2 Geregistreerde dakloze personen

In dit hoofdstuk gaan we achtereenvolgens in op het aantal geregistreerde dakloze personen, het aantal geregistreerde dakloze personen naar ETHOS verblijfscategorie en de verblijfsduur in de maatschappelijke opvang. We sluiten het hoofdstuk af met een beschrijving van het aantal dakloze personen naar leeftijdscategorie en geslacht. Meer gedetailleerde cijfermatige resultaten zijn opgenomen in de bijlage van dit rapport.

Tabel 1 bevat een overzicht van het aantal geregistreerde dakloze personen in de afgelopen vier jaren. We onderscheiden daarbij de verschillende ETHOS verblijfscategorieën waarover we gegevens verwerken in de monitor.

In dit rapport maken we bij het aantal dakloze personen een onderscheid tussen de totale dakloze populatie in- en exclusief personen in de vrouwenopvang. Dit onderscheid wordt gemaakt om de volgende redenen. De vrouwenopvang richt zich specifiek op vrouwen (en hun kinderen) die tijdelijk onderdak nodig hebben vanwege onder meer huiselijke geweld, eergerelateerd geweld, mensenhandel of uitbuiting. De vrouwenopvang biedt bescherming en veiligheid voor vrouwen en kinderen die te maken hebben met geweld of ernstige dreiging. De maatschappelijke opvang is breder en richt zich op diverse groepen dakloze personen, veelal met bijkomende sociale of psychische problematiek. Beleidsmakers en hulpverlening gebruiken vaak verschillende strategieën voor dakloze personen en voor personen in de vrouwenopvang. Door beide groepen apart in beeld te brengen, kunnen gerichtere beleidsmaatregelen worden ontwikkeld.

Het totaal aantal dakloze personen exclusief personen die gebruikmaken van de vrouwenopvang neemt toe van 736 in 2021 tot 1.125 dakloze personen in 2024. Wanneer we een telling doen inclusief de vrouwenopvang dan zien we ook een toename van 938 personen in 2021 tot 1.339 dakloze personen in 2024.

Op basis van de Tabel 1 concluderen we dat:

• het aantal personen dat buiten overnacht toeneemt van 125 in 2021 tot 269 personen in 2024;
• minder mensen gebruikmaken van tijdelijke maatschappelijke opvang: in 2022 maakten nog 393 mensen gebruik van maatschappelijke opvang tegenover 356 in 2024;
• het aantal personen dat tijdelijk overnacht bij familie, vrienden en kennissen verdubbelt van 158 in 2021 tot 333 personen in 2024;
• het aantal briefadreshouders in de afgelopen vier jaren is toegenomen van 265 in 2021 naar 462 in 2024.

In Tabel 2 vermelden we per kalenderjaar van elke voorziening het aantal geregistreerde personen die gebruikmaken van een opvangvoorziening in Groningen, personen die bekend zijn als briefadreshouder, personen die in de openbare ruimte slapen en/of personen die tijdelijk overnachten bij familie, vrienden of kennissen.

We constateren een toename van personen die in de gemeente Groningen buiten slapen (zie ook collegebrief gemeente Groningen, 2024c). In 2021 ging het om 125 geregistreerde personen, terwijl het Meldpunt overlast en zorg in 2024 in totaal 269 personen registreerde in verband met buiten slapen. Daarbij moet worden opgemerkt dat met ingang van 2024 het hele jaar zicht wordt gehouden op mensen die buiten overnachten. In plaats van enkel registratie in de wintermaanden als de winterregeling van kracht is, zijn in 2024 gedurende twaalf maanden de personen die in de openlucht overnachten geregistreerd. We constateren ook dat de kwaliteit van de registratie verbetert.

De nachtopvang waar mensen alleen tijdens de nacht onderdak kregen is tijdens de coronapandemie een 24-uursopvang geworden (locatie Schoolstraat). Na de coronamaatregelen is, vanwege de positieve effecten, een 24-uursopvang voor residentieel dakloze personen gebleven. In 2024 is na de zomer voor de opvang in het kader van de winterregeling een nieuwe locatie gevonden aan de Sontweg. Omdat de locatie op 1 november 2024 nog niet klaar was voor opvang, is in die maand uitgeweken naar bestaande opvanglocaties. In december is de winternoodopvang aan de Sontweg daadwerkelijk in gebruik genomen. In de maanden januari-april en november-december 2024 maakten in totaal 147 personen gebruik van de winternoodopvang.

Door de verandering van de locatie Schoolstraat van nachtopvang naar 24 uurs setting waren er minder plekken beschikbaar. Daar staat tegenover dat in 2020 nieuwe opvanglocaties zijn geopend. Het gaat om de vangnetvoorziening locatie Meerstad, met plek voor twee alleenstaanden of stellen met kinderen, en de Aceroflat met veertien plekken. De gebruikers van deze voorzieningen rekenen we tot de ETHOS verblijfscategorie 3 (tijdelijke opvang voor dakloze mensen).

Door de woningcrisis is er minder woningvoorraad en is de wachttijd voor een (urgentie)woning in de afgelopen jaren opgelopen (gemeente Groningen, 2024c). De uitstroom uit de maatschappelijk opvang wordt hierdoor bemoeilijkt, waardoor de verblijfsduur oploopt. We zijn daarom nagegaan hoeveel personen in de afgelopen vier jaren zijn uitgestroomd uit de tijdelijke opvang.

De totale uitstroom neemt in vier jaren af van 372 personen in 2021 tot 256 in 2024 (zie Tabel 3). Over de basisopvang in de Schoolstraat moet worden opgemerkt dat de voorziening tijdens de coronapandemie in 2020-2021 een ander karakter kreeg door de omvorming van nachtopvang naar een 24-uursopvang. Ook zijn dakloze mensen in 2021 tijdelijk ondergebracht in een hotel (en geregistreerd bij de gebruikers van de locatie Schoolstraat). Hierdoor vond in 2021 een aanzienlijk hogere uitstroom plaats in de daaropvolgende jaren. Ook de uitstroom uit de crisisopvang in Leek loopt aanzienlijk terug van 106 personen in 2021 naar 60 in 2024.

Eerder veronderstelden we dat een teruglopende uitstroom tot een verlengd verblijfsduur kan leiden. Om dit te illustreren is in figuur 1 de verblijfsduur weergegeven van personen die uitstromen uit de crisisopvang. Terwijl in 2021 nog 16% van de personen uitstromen na een verblijf van meer dan 1 jaar neemt dit aandeel toe tot 36% van de personen die in 2023 uitstromen en 30% in 2024.

Hoeveel van de dakloze personen in een kalenderjaar overnachten in de maatschappelijke opvang (MO) en hoeveel buiten de MO? Om deze vragen te beantwoorden gaan we na hoeveel van de geregistreerde dakloze personen voor overnachting gebruikmaken van MO-voorzieningen. Daarbij kunnen we vaststellen hoeveel van deze personen naast overnachtingen in de MO in hetzelfde jaar ook zijn geregistreerd als briefadreshouders en/of personen die in de openbare ruimte slapen en/of tijdelijk overnachten bij familie, vrienden of kennissen (N.B. zij overnachten buiten de MO).

Let wel: iemand kan in een kalenderjaar bijvoorbeeld slapen in de openbare ruimte, ook gebruikmaken van een briefadres en in hetzelfde jaar ook overnachten in de opvang locatie Schoolstraat. Deze persoon tellen we in dat jaar één keer als een gebruiker van MO (Schoolstraat), maar ook één keer als een persoon die buiten de MO overnacht (geregistreerd als persoon die slaapt in de openbare ruimte én als briefadreshouder). Deze persoon, die in drie registraties is opgenomen, tellen we toch in het totaal aantal dakloze personen maar één keer. Met andere woorden, we tellen unieke personen en voorkomen daarmee dubbeltellingen.

Uit Tabel 4 blijkt dat in 2024 in totaal 463 dakloze personen in de MO overnachten, namelijk:

• dakloze personen die in een kalenderjaar uitsluitend in de MO overnachten (daalt van 291 personen in 2022 en 2023 tot 245 personen in 2024), en
• dakloze personen die in hetzelfde kalenderjaar naast overnachten in de MO ook zijn geregistreerd als briefadreshouder en/of persoon die in de openbare ruimte slaapt en/of tijdelijk overnacht bij familie, vrienden of kennissen; zij zijn dan ook aangewezen geweest op overnachtingen buiten de MO (118 personen in 2021 en 218 in 2024).

Het aantal dakloze personen dat in een jaar geen gebruikmaakt van de MO voor overnachting, maar wel is geregistreerd als briefadreshouder en/of persoon die in de openbare ruimte slaapt en/of persoon die overnacht bij familie, vrienden of kennissen neemt toe van 350 personen in 2021 tot 662 in 2024.

Wanneer we naar het laatste jaar 2024 kijken dat stellen we vast dat van de totale groep geregistreerde dakloze personen in dat jaar 41% in de MO heeft overnacht en 59% voor overnachting geen gebruikmaakt van MO.

In Tabel 5 gegeven we weer hoe de verschillende leeftijdsgroepen zich tot elkaar verhouden, binnen de ETHOS verblijfscategorieën. De leeftijd is berekend op 31 december van het betreffende jaar. In Tabel 2 in de bijlage van dit rapport vermelden we de precieze aantallen dakloze personen uitgesplitst naar de verschillende leeftijdscategorieën.

Het totale aandeel geregistreerde dakloze jongeren (exclusief vrouwenopvang) van 18 tot en met 27 jaar varieert in de periode 2021-2024 tussen 20% en 25%; in het laatste jaar 2024 betreft het in totaal 275 jongvolwassenen van 18-27 jaar (zie Tabel 2 in de bijlage).

Naar verhouding overnachten in 2024 de meeste 18 tot 27-jarige dakloze personen niet structureel bij familie, vrienden en kennissen (37%) en in maatschappelijk opvangvoorzieningen (29%). Ook in absolute aantal verblijven de meeste 18 tot 27-jarige dakloze personen bij familie en anderen: in 2024 gaat het om 124 jongvolwassen.

In totaal is 4% van de dakloze personen (exclusief vrouwenopvang) jonger dan 18 jaar in 2024 (49 personen). Bij de kinderen in de maatschappelijk opvang betreft kinderen en jongeren die samen met één of met beide ouders onderdak krijgen in voornamelijk de crisisopvang in Leek de vangnetvoorziening in Appingedam. Daarentegen maken 117 0-17 jarige kinderen en jongeren gebruik van de vrouwenopvang (52% van alle personen in de vrouwenopvang).

Tabel 6 geeft de verdeling van mannen en vrouwen binnen de verschillende verblijfplaatsen (naar ETHOS Light) weer. Tabel 3 in de bijlage van dit rapport geeft de precieze aantallen uitgesplitst naar geslacht weer. Van de getelde dakloze mensen (exclusief vrouwenopvang) in 2024 zijn 313 vrouw (28%) en 811 man (72%). Als we naar de afzonderlijke ETHOS verblijfscategorieën kijken dan zien we dat het aandeel vrouwen dat is aangewezen op overnachting in de openbare ruimte of overnachting bij familie, vrienden en kennissen in de laatste twee jaar toeneemt.  In 2024 is 15% van de personen die buitenslapen en 35% van de personen die bankslapen een vrouw.