2 Achtergrond

De demografische ontwikkelingen in Nederland worden gekarakteriseerd door zowel een stijgende levensverwachting als een dalend geboortecijfer, wat ingrijpende gevolgen heeft voor de bevolkingssamenstelling en -verdeling (Ekamper et al., 2003). De vergrijzing leidt tot een toename van het aantal ouderen, wat volgens de prognoses van het CBS resulteert in een groei van het aantal 65-plussers van 3,5 miljoen in 2022 naar rond de 4,8 miljoen in 2040 (CBS, 2022). Tegelijkertijd blijkt uit recent onderzoek van het CBS dat het geboortecijfer in Nederland daalt, met name onder jonge, laagopgeleide vrouwen. Het resultaat van deze ontwikkelingen is een vergrijzende bevolking, terwijl het geboortecijfer afneemt.

Internationale migratie is een van de belangrijkste factoren achter de bevolkingsgroei in Nederland. Voorheen droegen geboortes het meest bij aan de bevolkingsgroei, maar sinds de laatste decennia is dit verschoven naar migratie (Nicolaas & Sprangers, 2020). Migranten, zowel arbeidsmigranten als vluchtelingen en internationale studenten, komen vooral naar de grotere steden (Van der Star et al., 2021). Daarnaast komen veel migranten voor gezinsmigratie (gezinshereniging of gezinsvorming) naar Nederland (Nicolaas & Sprangers, 2020). Dit heeft niet alleen invloed op de bevolkingsaantallen, maar verandert ook de samenstelling en diversiteit van stedelijke populaties. Dit patroon versterkt de rol van migratie als een van de belangrijkste factoren van de bevolkingsgroei (CBS, 2022)

De concentratie van jongeren en hoogopgeleiden in steden, veroorzaakt door internationale migratie en verstedelijking, wordt verder versterkt door binnenlandse migratie. Terwijl jongeren en hoogopgeleiden zich steeds meer in steden vestigen voor werk- en studiegelegenheden, verlaten ouderen en gezinnen de stedelijke centra, op zoek naar meer ruimte en betaalbare woningen in omliggende regio's (Husby et al., 2019). Dit leidt tot een concentratie van jonge volwassenen en werkenden in stedelijke gebieden en een vergrijzing van de omliggende gemeenschappen, die steeds minder jongeren en werkenden aantrekken (PBL, 2019; CBS, 2021).

Groningen is een van de jongste en meest dynamische steden van Nederland, wat grotendeels te danken is aan de constante instroom van studenten naar de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en de Hanzehogeschool. Jaarlijks vestigen zich duizenden studenten in de stad, wat resulteert in een studentenpopulatie die bijna 16 procent van het totale aantal inwoners uitmaakt in 2024 (Buurtmonitor Groningen, 2024). Deze verjonging van de bevolking beïnvloedt niet alleen de demografische samenstelling (Rambharos & Beets, 2015), maar versterkt ook de culturele en economische vitaliteit van de stad.

Net als in veel andere delen van Nederland zien we ook in Groningen een stijgende levensverwachting van de bevolking en tegelijkertijd dalende geboortecijfers. In de afgelopen decennia is het geboortecijfer in de stad sterker gedaald dan landelijk (Rambharos, 2023). Daarnaast is het sterftecijfer in Groningen zowel voor vrouwen als mannen schommelend maar gestaag toegenomen als gevolg van de vergrijzing van de bevolking (CBS, 2023; Rambharos, 2023). Dit heeft gevolgen voor de toekomstige bevolkingssamenstelling (PBL, 2021).

De bevolkingsgroei in de gemeente Groningen wordt voornamelijk veroorzaakt door buitenlandse migratie (Rambharos, 2023). Migratiestromen naar Groningen hebben unieke kenmerken: de stad trekt een grote groep internationale studenten aan, evenals jonge arbeidsmigranten en professionals, wat leidt tot een dynamische bevolkingssamenstelling (Latten et al., 2008). Deze instroom veroorzaakt verhoogde druk op de woningmarkt, vooral in het segment voor starters en huurders (Van Dijk et al., 2019). Hoewel de instroom aanzienlijk bijdraagt aan de bevolkingsgroei, verlaat een deel van de afgestudeerde studenten Groningen na hun studie om elders werk te zoeken, wat resulteert in een zekere mate van "brain drain" (Latten et al., 2008). Daarnaast zorgt de specifieke samenstelling van de migrantenpopulatie ervoor dat Groningen een jongere gemiddelde leeftijd heeft dan andere regio's in Nederland. De combinatie van binnenlandse en buitenlandse migratie bepaalt zo de unieke demografische dynamiek van de stad.