4 Bevolkingsprognose op gemeenteniveau

In dit hoofdstuk wordt de bevolkingsprognose op gemeenteniveau besproken. Hierbij worden de aannames gebruikt zoals uiteengezet in hoofdstuk 3.

Figuur 1 laat het aantal geboortes van 2014 tot en met 2023 zien, alsook het aantal verwachte geboortes tot 2044. Ondanks de trendmatige daling die sinds 2014 te zien is, met een kleine opleving in 2021, wordt verwacht dat het aantal geboorten zal toenemen van 1.951 in 2024 tot 2.153 in 2043.

In de afgelopen tien jaar is het sterftecijfer in Groningen zowel voor vrouwen als mannen schommelend maar gestaag toegenomen. In 2020 en 2021 lag het sterftecijfer gemiddeld 115 hoger dan in de acht voorgaande jaren, wat te wijten was aan de coronapandemie. De verwachting is dat het absolute aantal sterfgevallen de komende jaren zal blijven toenemen, zoals weergegeven in Figuur 3, met een verwacht hoogtepunt van 2.366 rond het jaar 2044. De toename van het aantal sterfgevallen gaat ook samen met de vergrijzing van de 65+ bevolking, dat geleidelijk zal stijgen van 15% tot 17% in 2035 (zie voor meer informatie over de grijze druk hoofdstuk 4.7)

De natuurlijke groei is het verschil tussen het aantal levend geboren kinderen en het aantal sterfgevallen. In Figuur 4 wordt de ontwikkeling van de jaarlijkse natuurlijke groei tussen 2014 en 2044 weergegeven. In de afgelopen tien jaar (2014-2023) schommelde het aantal geboorten tussen 1.845 en 2.242 (zie Figuur 1), terwijl het aantal sterfgevallen in dezelfde periode gestaag toenam van 1.701 naar 1.880 (zie Figuur 3). Deze ontwikkelingen leidden tot een geleidelijke afname van de natuurlijke groei, van ongeveer 541 in 2014 naar -35 in 2023. De scherpe daling in de periode 2021-2023 was mede het gevolg van hogere sterftecijfers door (de gevolgen van) de coronapandemie.

In de prognose houden we rekening met zowel de woningbouwplanning als de historische trend in de natuurlijke groei. Bij woningbouwprojecten, met name wanneer deze de bouw van eengezinswoningen omvatten, kan een situatie ontstaan waarin stellen verhuizen naar een geschikte woning voor gezinsuitbreiding met een mogelijke stijging van de geboorte tot gevolg. Tegelijkertijd laat de sterfteprognose een stijgende trend zien. Tot 2035 blijft het aantal geboorten echter hoger dan het aantal sterfgevallen, waardoor de natuurlijke groei in deze periode positief blijft. Na 2035 neemt het aantal sterfgevallen sterker toe dan het aantal geboorten, en slaat de natuurlijke groei om in een netto daling.

In de nieuwe bevolkingsprognose voor de gemeente Groningen gaan we ervan uit dat de dalende natuurlijke groei na 2035 onderdeel wordt van een langdurige trend. Deze ontwikkeling wordt zichtbaar doordat de geboorte vanaf dat moment structureel lager liggen dan de sterfte (zie Figuur 4).

Het binnenlandse migratiesaldo is het verschil tussen het aantal mensen dat naar de gemeente verhuist en het aantal mensen dat vanuit de gemeente naar elders in Nederland verhuist. Uit Figuur 5 blijkt dat er tussen 2015 en 2021 sprake was van een negatief binnenlands migratiesaldo, met een opleving in 2023. Deze opleving kan mogelijk worden toegeschreven aan de invoering van de basisbeurs. Veel mensen die al in de gemeente woonden, hebben zich mogelijk pas in 2023 ingeschreven om in aanmerking te komen voor de beurs.

In de prognose wordt een meer stabiele, maar dalende trend verwacht. Omdat de woningbouwplanning een grote impact heeft op de migratiecijfers, zal het verwachte migratiesaldo in sommige jaren hoger of lager zijn, afhankelijk van het aantal woningen dat in die jaren naar verwachting wordt gebouwd.

De buitenlandse migratie is het verschil tussen het aantal mensen dat zich in het buitenland vestigt en het aantal mensen dat vanuit het buitenland vertrekt. Het migratiebeeld van de afgelopen tien jaar toont aanzienlijke schommelingen (zie Figuur 6). Deze pieken en dalen worden waarschijnlijk beïnvloed door externe factoren zoals geopolitieke spanningen, economische trends en veranderingen in migratiebeleid. De opvallende piek in 2022 kan waarschijnlijk worden toegeschreven aan de oorlog in Oekraïne, die leidde tot een grote toestroom van vluchtelingen naar Nederland. Ook eerdere schommelingen, zoals in 2015-2016, zijn mogelijk gerelateerd aan de vluchtelingencrisis in Syrië en andere conflicthaarden.

  In tegenstelling tot deze fluctuaties laat het geprognosticeerde buitenlandse migratiesaldo een meer evenwichtig beeld zien. Figuur 6 laat zien dat de verwachte buitenlandse migratiestroom daalt en zich stabiliseert vanaf 2028. Het prognosemodel gaat uit van een gemiddelde trend, waarbij pieken en dalen in historische data worden afgezwakt. Het stabiele beeld weerspiegelt een aanname dat factoren zoals internationale migratiegolven en beleidswijzigingen in de toekomst minder variabel zullen zijn. Desondanks is migratie sterk afhankelijk van onvoorspelbare factoren, zoals nieuwe conflicten, economische crises of beleidswijzigingen, die op lange termijn aanzienlijke veranderingen kunnen veroorzaken.

Groningen telde begin 2024 243.670 inwoners. De bevolking is de afgelopen tien jaar gestaag gegroeid met ongeveer 0,6% per jaar. De verwachting is dat deze trend zich blijft aanhouden met een gemiddelde percentuele groei van 0,7% per jaar en dat eind 2026 de grens van 250.000 inwoners wordt overschreden tot 282.777 inwoners in 2044, zie Figuur 7.

De bevolkingspiramide van 2024 toont een relatief brede basis in de leeftijdsgroep van 20-29 jaar. Dit wijst op een grote populatie jongvolwassenen, grotendeels te verklaren door de aantrekkingskracht van Groningen als studentenstad en als centrum voor starters en jonge professionals. De leeftijdsgroepen van 30-39 jaar en 0-14 jaar zijn minder sterk vertegenwoordigd, wat wijst op een lager aandeel gezinnen met jonge kinderen. De hogere leeftijdsgroepen (65+), hoewel aanzienlijk aanwezig, nemen een relatief kleiner aandeel in dan de jongere populatie.

In de piramide van 2044 zijn duidelijke verschuivingen zichtbaar. De leeftijdsgroep van 65 jaar en ouder is fors gegroeid, wat duidt op vergrijzing binnen de stad. Dit wordt weerspiegeld in de bredere bovenkant van de piramide. De jongvolwassenen blijven een belangrijke groep, maar het aandeel in de leeftijdsgroep 20-29 jaar lijkt relatief minder dominant.

Tussen 2024 en 2044 groeit de bevolking niet alleen in absolute zin, maar verandert ook de samenstelling. De vergrijzing is een dominante trend, waarbij het aandeel ouderen (65+) in 2044 aanzienlijk hoger is. De relatief stabiele aanwezigheid van jongere bevolkingsgroepen suggereert dat Groningen erin slaagt jonge gezinnen en werkenden aan te trekken. Dit kan deels te danken zijn aan geplande uitbreidingen van de woningvoorraad in specifieke wijken en het stimuleren van een gezinsvriendelijke omgeving.

De groene druk verwijst naar de verhouding jongeren tussen de 0 en 19 jaar ten opzichte van de gehele bevolking. Deze druk kan worden gezien als een indicator van de druk die jongeren uitoefenen op de beschikbare middelen en de voorzieningen die nodig zijn om de behoeften van jongeren te ondersteunen, zoals scholen, sportfaciliteiten en transportmogelijkheden. In de periode van 2014 tot 2016 bleef de groene druk stabiel op 20% (zie Figuur 11). Vanaf 2017 is er echter een daling zichtbaar, die doorzet naar 18% in 2020 en dit percentage is blijven aanhouden tot en met 2024. Voor de jaren 2025 tot 2044 wordt er een verdere afname van de groene druk verwacht. De prognoses laten zien dat het percentage zal dalen van 18% in 2024 naar 16% in 2038, wat mogelijk komt door de dalende natuurlijke groei zoals te zien is in Figuur 4.

De grijze druk verwijst naar de verhoudingen van oudere mensen (65-plussers) in de bevolking en kan worden gezien als een indicator van de druk die vergrijzing uitoefent op de maatschappij en haar voorzieningen. In 2014 was de grijze druk 13%, maar deze is geleidelijk gestegen naar 15% in 2024. Voor de periode van 2025 tot 2044 wordt verwacht dat de grijze druk geleidelijk zal stijgen naar 17% in 2035, waarna het percentage op dit niveau blijft hangen, wat wijst op een toenemende vergrijzing van de bevolking.