4 Resultaten

Zoals eerder benoemd, vergroten beperkte verplaatsingsmogelijkheden de kans op sociale exclusie. Wie mobiel is, kan voorzieningen bereiken, boodschappen doen en sociale contacten onderhouden. In dit onderdeel gaan we verder in op de vervoersmogelijkheden van respondenten en hun reisgedrag.

Het wel of niet hebben van een rijbewijs is één van de factoren die meespeelt in de kans op mobiliteitsarmoede. Daarom hebben wij aan de respondenten gevraagd of zij in het bezit zijn van een rijbewijs. Uit de resultaten blijkt dat ruim de helft (55%) van de respondenten een rijbewijs heeft, tegenover een kleine minderheid (45%) zonder rijbewijs. Ter vergelijking: in de gemeente Groningen heeft 69% van de volwassen bevolking een rijbewijs (CBS, 2025). Het rijbewijsbezit in de bevraagde groep is dus lager dan gemiddeld in Groningen.

In deze paragraaf onderzoeken we het reisgedrag van de respondenten, waarbij we kijken naar welke vervoersmiddelen zij gebruiken en de gebieden waarin zij zich verplaatsen. Figuur 4 laat zien welke vervoersmiddelen respondenten gebruiken. Hierbij hadden respondenten de mogelijkheid om meerdere vervoersmiddelen te kiezen. Een ruime meerderheid (84%) van de respondenten reist met de bus. Ook de trein is een openbaar vervoersmiddel wat veel door de respondenten wordt gebruik (64%). Daarnaast wordt de fiets door een groot deel van de respondenten gebruikt (67%). Bijna een derde (32%) maakt gebruik van een auto om te reizen. Het aandeel respondenten dat een auto gebruikt ligt iets hoger dan het aandeel respondenten die een auto in het bezit heeft. Een mogelijke verklaring is dat er respondenten zijn die geen auto bezitten, maar wel meerijden met anderen of een taxi gebruiken.

We hebben gekeken welk deel van de respondenten enkel gebruik maakt van de bus en/of trein om zich te verplaatsen om een inschatting te kunnen maken van het aandeel dat in bepaalde mate afhankelijk is van het OV. Een tiende van alle respondenten (n=902) gebruikt enkel de trein en/of bus.

Bij de categorie anders namelijk noemen respondenten vooral de WMO-vervoer, lopen, scootmobiel en de reguliere taxi.

In een vervolgvraag vroegen we aan de respondenten hoe vaak zij reizen binnen en buiten bepaalde gebieden. In Figuur 5 worden de resultaten van deze vraag weergegeven. Hieruit blijkt dat de meeste reizen plaatsvinden binnen de gemeente Groningen. Hoe groter de afstand tot de gemeente, hoe minder vaak mensen daarnaartoe reizen. Twee op de vijf respondenten (40%) reist naar overige delen van de provincie Groningen. Drie op de vijf (60%) reizen zelden of nooit naar Drenthe of Friesland. Tot slot reist drie kwart (75%) zelden of nooit verder dan Noord-Nederland.

In deze paragraaf bespreken we het OV-gebruik van respondenten. We onderzoeken met welk doel de respondenten het OV gebruiken en welke redenen respondenten hebben om het OV niet te gebruiken. Daarnaast bieden deze resultaten inzicht in een aantal factoren die bijdragen aan mobiliteitsarmoede, zoals betaalbaarheid en de fysieke en digitale toegankelijkheid van het OV.

Winkelen en woon-werkverkeer worden het vaakst meerdere keren per week met het openbaar vervoer gedaan. In totaal is de groep respondenten die het OV voor deze doelen gebruikt, echter kleiner.  Bijna een vijfde van de respondenten (19%) gebruikt het OV meerdere keren per week om te winkelen of boodschappen te doen. Een vergelijkbaar aandeel (18%) gebruikt het OV meerdere keren per week voor woon- werkverkeer.

De overige stellingen hadden betrekking op de fysieke toegankelijkheid van het OV (Figuur 9). Bijna drie kwart van de respondenten (71%) is het eens met de stelling: ‘Lichamelijk ben ik voldoende in staat om bij een bushalte of treinstation te komen’. Van de respondenten is 12% het (helemaal) oneens met de stelling, en dus lichamelijk onvoldoende in staat om bij een treinstation te komen. Uit de volgende stelling blijkt dat een meerderheid (78%) vindt dat er voldoende bushaltes en/of treinstations in de buurt zijn. Een tiende van de respondenten vindt het aantal bushaltes of treinstation onvoldoende.

Uit deze stellingen blijkt dat het openbaar vervoer door een meerderheid van de respondenten zowel fysiek als digitaal toegankelijk wordt ervaren. Er is echter een relatief kleine groep respondenten voor wie het OV in mindere mate toegankelijk is.

In de tweede (figuur 11) stellingen vroegen we de respondenten hoe vaak er momenten zijn dat ze ergens heen willen reizen, maar dit niet kunnen betalen. Ruim twee op de vijf respondenten (43%) geeft aan dat er soms of vaak momenten zijn waarop ze niet kunnen reizen vanwege een gebrek aan financiële middelen. Ruim een derde (36%) ervaart soms deze momenten. Een vijfde (20%) heeft zelden of nooit momenten dat ze willen reizen maar dit niet kunnen betalen. 

De resultaten van deze stellingen wijzen erop dat het merendeel van de respondenten regelmatig financiële uitdagingen ervaart bij het gebruik van openbaar vervoer en reizen in het algemeen.

Het openbaar vervoer is belangrijk voor iedereen, omdat het mensen in staat stelt om deel te nemen aan de samenleving. Voor jongeren is het OV echter van extra belang, omdat zij vaak nog geen rijbewijs hebben en dus meer afhankelijk zijn van andere vormen van vervoer. Het biedt hen toegang tot onderwijs, sport en sociale activiteiten. Aan respondenten die in een huishouden met kinderen wonen, hebben we gevraagd naar het OV-gebruik van hun kinderen. In totaal gaat het om 211 respondenten. Bijna negen op de tien (86%) respondenten geeft aan dat hun kinderen het OV gebruiken voor om te reizen. Figuur 13 laat zien voor welke doeleinden kinderen van respondenten het openbaar vervoer voornamelijk gebruiken. School, studie en/of stage blijkt het belangrijkste reisdoel te zijn: twee vijfde (40%) van de kinderen gebruikt het OV hiervoor. Bijna een derde (32%) reist met het OV om vrienden, familie of kennissen te bezoeken en bijna een vijfde (19%) gebruikt het OV vooral voor sport en andere vrijetijdsactiviteiten.

Figuur 14 geeft inzicht in hoe ouders het vervoer van hun kinderen ervaren. We vroegen ten eerste of het OV wordt gebruikt om naar school te gaan. Bijna twee op de vijf (39%) respondenten geeft aan dat hun kinderen gebruik maken van het OV om naar school te gaan. Bijna de helft (45%) geef aan dat hun kinderen het OV niet hiervoor gebruiken.

Ten tweede geeft bijna de helft (46%) van de ouders aan dat diens kinderen soms activiteiten missen omdat er geen goed vervoer geregeld kan worden. Daarentegen ervaart ruim een derde (36%) geen vervoersproblemen die ertoe leiden dat hun kinderen soms activiteiten moeten missen.

De laatste stelling luidde: "Mijn kinderen kunnen plekken voor vrijetijdsbesteding goed bereiken (bijvoorbeeld sportclub, vrienden)." Hier is een kleine meerderheid van de respondenten positief. Drie op de vijf (60%) geeft aan dat diens kinderen plekken voor vrijetijdsbesteding goed kunnen bereiken. Verder is 16% het (helemaal) oneens met de stelling, terwijl bijna een kwart (24%) een neutrale positie inneemt.

In deze paragraaf gaan we verder in op in hoeverre de respondenten bereid zijn om gebruik te maken van het openbaar vervoer als de kosten van het openbaar vervoer zouden veranderen. We hebben hiervoor de respondenten vier stellingen voorgelegd die bevragen of een eventuele korting of het gratis maken van het OV ervoor zorgt dat ze het OV vaker zouden gebruiken. De resultaten van deze stellingen worden weergegeven in Figuur 15. De eerste twee stellingen richten zich op de invloed van financiële prikkels op het gebruik van openbaar vervoer. Uit de resultaten blijkt dat veel respondenten vaker gebruik zouden maken van het OV als dit financieel aantrekkelijker wordt. Zo geeft 82% van de respondenten aan het (helemaal) eens te zijn met de stelling: "Als ik korting zou krijgen op openbaar vervoer, zou ik hier vaker gebruik van maken."

Nog meer mensen reageren positief op de stelling over het gratis maken van het openbaar vervoer: het overgrote deel (91%) is het (helemaal) eens met de stelling: "Als het openbaar vervoer gratis zou zijn, zou ik hier vaker gebruik van maken."

Uit de resultaten van de derde stelling blijkt dat het overgrote deel van de respondenten (88%) bereid is om een kleine betaling te betalen voor een OV-kaart waarmee ze een jaar lang kosteloos kunnen reizen. Bij deze stelling is bewust geen invulling gegeven aan de hoogte van het bedrag, omdat er bij de gemeente nog geen duidelijkheid bestaat over welk bedrag hier passend is. Wat de respondenten onder een ‘kleine bijdrage’ verstaan, kan verschillen. Bij de interpretatie van ‘kleine bijdrage’ moet dus rekening gehouden worden met de financiële situatie en de interpretatie van respondenten.

Tot slot blijkt uit de laatste stelling dat 77% van de respondenten ook daadwerkelijk in staat is in om een kleine bijdrage te leveren voor een OV-kaart waarmee ze een jaar lang kosteloos kunnen reizen. Bijna een tiende (8%) is niet in staat om een eigen bijdrage te doen.

Het reismoment is een belangrijke factor bij het inschatten van de kosten voor een maatregel voor gratis of goedkoper openbaar vervoer. Tijdens spitsuren is het OV drukker dan in de daluren. Om mensen te stimuleren om op rustige momenten te reizen, bieden vervoerders vaak goedkopere abonnementen aan voor het reizen tijdens daluren.

We vroegen aan de respondenten op welk moment zij vooral gebruik zouden maken van een OV-kaart waarmee ze gratis kunnen reizen. Meer dan de helft (55%) van de respondenten geeft aan de OV-kaart waarschijnlijk het meest te gebruiken op werkdagen buiten de spits (Figuur 16). Drie op de tien zouden de OV-kaart vooral gebruiken in het weekend. Reizen tijdens de spitsuren wordt door 16% van de respondenten genoemd. De spitsuren hebben als voordeel dat je de kaart dan ook makkelijker kan gebruiken voor woon-werk verkeer als dat nodig is.

De respondenten hadden na het invullen van deze vraag de mogelijkheid om hun antwoord toe te lichten. Uit de antwoorden blijkt dat de situatie van respondenten uiteenloopt. De persoonlijke situatie heeft invloed op de voorkeur voor het reismoment. Een deel van de respondenten geeft aan dat ze in de spits moeten reizen voor werk. Anderen reizen het liefst in de daluren reizen omdat het dan rustiger is of omdat ze dan vaak familie bezoeken. In de open antwoorden wordt meerdere keren genoemd dat respondenten wisselend binnen en buiten de spits moeten reizen en het daarom moeilijk vinden om hun voorkeur aan te geven. Daarnaast geven meerdere respondenten ook hier aan dat te duur OV een obstakel is voor de activiteiten die ze graag willen/moeten ondernemen.

Tot slot hebben we aan de respondenten gevraagd waarvoor ze het openbaar vervoer (vaker) voor zouden gebruiken, op het moment dat het openbaar voor hen gratis wordt gemaakt. De resultaten van deze vraag worden weergegeven in Figuur 17. Respondenten konden hierbij meerdere antwoordmogelijkheden kiezen. De meeste respondenten geven aan het openbaar vervoer (vaker) te gaan gebruiken om familie en vrienden buiten de gemeente te bezoeken (78%) of voor vrijetijdsbestedingen (72%). Meer dan de helft zegt het OV(vaker) te gaan gebruiken om familie en vrienden binnen de gemeente te bezoeken (56%) of om te winkelen of boodschappen te doen (51%). Slechts 4% geeft aan dan niet vaker met het openbaar vervoer te gaan.

Bij de antwoordcategorie ‘Anders, namelijk’ gaven de respondenten voornamelijk aan dat ze het openbaar vervoer vaker zouden gebruiken voor vakanties en culturele uitstapjes, zoals naar het museum of de bioscoop. Ook medische afspraken voor zichzelf of familieleden worden genoemd als iets waarvoor de respondenten vaker het openbaar vervoer zouden gebruiken als het gratis zou zijn.