7 Reisafstand naar school

De gemiddelde afstand tussen het huis van een leerling en hun basisschool verschilt op basis van het opleidingsniveau van de ouders, zie figuur 15: Leerlingen met hoogopgeleide ouders reizen in alle onderzochte jaren gemiddeld het verst naar hun basisschool en leerlingen met laagopgeleide ouders het minst ver. De gemiddelde afstand van leerlingen met middelbaar opgeleide ouders valt daar tussenin. De gemiddelde afstanden binnen de opleidingsgroepen lijken weinig te veranderen door de jaren heen. Hierdoor blijven ook de verschillen tussen de groepen vrij stabiel. Alleen het verschil tussen leerlingen met hoge en middelbaar opgeleide ouders is enigszins kleiner geworden tussen 2018 en 2022.

Als we kijken naar huishoudinkomen zien we een soortgelijk patroon waarbij leerlingen met een hoog huishoudinkomen gemiddeld vaker naar een school gaan die verder weg staat, zie figuur 16. Wel zijn de verschillen in afstand tussen hoog, midden en laag inkomen minder groot vergeleken met de verschillen tussen opleidingsniveaus. Daarnaast zien we dat de verschillen kleiner zijn geworden in de loop der jaren. Tussen 2018 en 2022 is de gemiddelde afstand naar school voor leerlingen met zowel lage als middelbare huishoudinkomens gestegen, terwijl deze voor leerlingen met hoge huishoudinkomens licht gedaald is. Vergeleken met het opleidingsniveau van de ouders valt ook op dat de leerlingen met lage huishoudinkomens gemiddeld verder van school wonen dan leerlingen met ouders met een laag opleidingsniveau.

Figuur 17 toont de gemiddelde afstand naar migratieachtergrond van de leerling. We zien dat leerlingen met een Nederlandse achtergrond en leerlingen met een Europese achtergrond vergelijkbare gemiddelde afstanden hebben tot de basisschool. Leerlingen met een niet-Europese achtergrond wonen gemiddeld minder ver van hun school. Hoewel deze afstand tussen 2018 en 2022 is gestegen, is het verschil met leerlingen met een Nederlandse achtergrond nagenoeg gelijk gebleven.

Gemiddeld reizen leerlingen beduidend verder voor bijzondere basisscholen dan voor openbare basisscholen, zie figuur 18. Over de jaren is dit verschil in afstand toegenomen: de gemiddelde afstand naar openbare scholen schommelt sinds 2012 tussen de 990 meter en 1080 meter, terwijl de gemiddelde afstand naar bijzondere scholen gestegen is van 1290 meter in 2012 naar 1440 meter in 2022.

Zie figuur 19 voor het percentage leerlingen dat buiten hun eigen wijk naar een basisschool gaan in 2022. Met name leerlingen die rondom het Centrum wonen gaan naar een basisschool in een andere wijk, ondanks dat er meerdere basisscholen in de eigen wijk staan. Oud-Noord en Zuidwest springen er vooral uit, met 67% en 53% van de kinderen die niet in hun eigen wijk naar de basisschool gaan.

Figuur 20 laat de ontwikkeling zien tussen 2018 en 2022 van het percentage leerlingen dat buiten hun eigen wijk naar de basisschool gaan. De wijken die in het oranje zijn aangeduid, Oud-Noord, Oud-Zuid en Zuidwest, laten een grote negatieve verandering zien: daar gaan sinds 2018 tussen de 5% en 7% meer kinderen buiten hun eigen wijk naar school, ondanks dat er weinig is veranderd wat betreft het aantal scholen in deze wijken. De wijken in het groen, Meerstad, Glimmen en omstreken en de Oosterparkwijk, laten een positieve verandering zien: daar gaan sinds 2018 tussen de 11% en 24% minder kinderen buiten hun eigen wijk naar school. Mogelijk komt dit doordat er (venster)scholen bij zijn gekomen in deze wijken. Hoewel Ten Post een grote negatieve verandering laat zien, gaat het hier om relatief laag aantal leerlingen.

Als we kijken naar de reisafstand van leerlingen naar de basisschool vanuit de eigen wijk, zien we ook hier dat een relatief hoog percentage kinderen vanuit het Centrum, Oud-Noord en Zuidwest verder reizen dan in andere wijken. Rond een vijfde tot een kwart van de kinderen reist of minder dan 500 meter (waarschijnlijk in de eigen wijk naar school), of meer dan 1500 meter naar een basisschool (waarschijnlijk in een andere wijk naar school). De wijken waar relatief de meeste kinderen het verst reizen naar de basisschool, zijn grote wijken zoals Meerdorpen, Hoogkerk, Haren-West en Noord-Oost, waar basisscholen ook minder verspreid in de wijk staan. Opvallend is verder de Oosterparkwijk. Ondanks dat bijna 70% van de kinderen minder dan 1000 meter reizen naar de basisschool, reist toch bijna een kwart meer dan 1500 meter naar de basisschool. Mogelijk is dat mede doordat de nieuwe vensterschool in de Oosterparkwijk pas enkele jaren geleden is opgeleverd, waardoor een deel van de oudere kinderen mogelijk nog naar basisscholen verder weg gaan. 

In figuur 21 zien we de gemiddelde afstand naar voortgezet onderwijsscholen voor de verschillende opleidings- en inkomensgroepen. We zien dat leerlingen met ouders die hoog of middelbaar opgeleid zijn gemiddeld even ver van hun middelbare school af wonen (± 8 kilometer). Leerlingen met laagopgeleide ouders daarentegen wonen gemiddeld op ongeveer 6 kilometer afstand. Deze afstanden zijn tussen 2018 en 2022 vrij stabiel gebleven.

Wat betreft huishoudinkomen zien we duidelijke verschillen tussen alle inkomensgroepen, zie figuur 22. Opvallend is dat de leerlingen met middelbare huishoudinkomens op de grootste afstand tot de school wonen. Bij het basisonderwijs zijn dit juist leerlingen met hoge huishoudinkomens. Bij het voortgezet onderwijs reizen leerlingen met een hoog huishoudinkomen gemiddeld minder ver dan de middelbare inkomensgroep, maar wel verder dan de lage inkomensgroep. Als we kijken naar de ontwikkeling tussen 2018 en 2022 zien we dat de gemiddelde afstand naar school enigszins is afgenomen voor leerlingen met middelbare en hoge huishoudinkomens, wat de verschillen tussen de inkomensgroepen enigszins verkleint.

Ook als we kijken naar de migratieachtergrond van de leerlingen zien we in reisafstand tot school een ander patroon in het voortgezet onderwijs dan bij het basisonderwijs. Figuur 23 laat duidelijk zien dat leerlingen met een Nederlandse herkomst veel verder reizen naar een middelbare school. Bovendien zien we dat leerlingen met een Europese en een niet-Europese achtergrond relatief dicht bij de middelbare scholen wonen. Dit is opvallend omdat we bij het basisonderwijs zien dat leerlingen met Europese achtergrond gemiddeld een hogere afstand tot school hadden; hoger dan leerlingen met een Nederlandse herkomst.

Ten slotte hebben we gekeken naar verschillen in gemiddelde afstand op basis van het leerniveau. Hierbij maken we onderscheid tussen onderbouw, vmbo, havo en vwo. In figuur 24 valt op dat er veel is veranderd tussen 2018 en 2022. In 2018 reisden havo- en vwo-leerlingen beduidend verder naar hun middelbare school dan vmbo-leerlingen. In 2022 zien we dat dit verschil is afgenomen en dat havo- en vmbo-leerlingen even ver reizen naar school. Ook de afstand die vwo-leerlingen afleggen is verminderd, alhoewel minder sterk dan voor havo-leerlingen.