Spring naar inhoud

Samenvatting en infographic

Samenvatting

Segregatie betekent dat groepen mensen gescheiden van elkaar leven. Ze hebben weinig contact met andere groepen, maar veel met hun eigen groep. In Nederland komt segregatie vooral voor in wonen en onderwijs. Onderwijssegregatie is de laatste jaren een belangrijk onderwerp geworden op de landelijke politieke agenda. Ook in de gemeente Groningen is onderwijssegregatie een belangrijk onderwerp. De gemeente Groningen heeft aan Onderzoek, Informatie en Statistiek Groningen (OIS) gevraagd de segregatie in het Groningse onderwijs in kaart te brengen.

Algemene ontwikkelingen

Steeds meer ouders van leerlingen zijn hoger1) opgeleid. Dit aantal stijgt sneller dan het aandeel hoogopgeleide inwoners in de gemeente Groningen. Daarnaast hebben ouders van basisschoolleerlingen steeds een hoger2) inkomen, al is deze trend minder sterk dan bij het opleidingsniveau. Er zijn steeds meer leerlingen met een niet-Europese achtergrond en minder met een Nederlandse achtergrond. Het aantal leerlingen met een Europese achtergrond blijft stabiel.

1) Voor dit onderzoek zijn de termen laag opgeleid, middelbaar opgeleid en hoog opgeleid gebruikt. Deze termen zijn op dit moment onderwerp van discussie in de samenleving en politiek, omdat ze onbedoeld een rangorde lijken te suggereren. Toch is er nog geen overeenstemming over nieuwe termen. Daarom is besloten om de huidige termen te blijven gebruiken. Meer informatie over het opleidingsniveau is te vinden in bijlage 1.

2) Het besteedbaar inkomen is het bruto-inkomen minus verschillende premies, belastingen en inkomensoverdrachten. Wat er overblijft na deze aftrekkingen, is het inkomen dat vrij besteed kan worden in het huishouden. Dit heet het besteedbaar inkomen. Dit inkomen wordt aangepast voor verschillen in de grootte en samenstelling van het huishouden. Zo worden alle inkomens herleid tot het inkomen van een eenpersoonshuishouden. Op deze manier kunnen we de welvaartsniveaus van huishoudens goed vergelijken. Dit noemen we het gestandaardiseerd huishoudinkomen. De inkomensgrenzen veranderen elk jaar. Daarom hebben we gekozen voor de termen lage, midden en hoge inkomens. Meer informatie over het huishoudinkomen is te vinden in bijlage 1.

Segregatie en dissimilariteit

Om de segregatie in de gemeente Groningen te meten is er een dissimilariteitsscore berekend. Een dissimilariteitsscore meet hoe gelijkmatig de verdeling van leerlingen is over de scholen. Een hogere score betekent dat scholen minder gemengd zijn. Er is een dissimilariteitsscore berekend op basis van het opleidingsniveau van de ouders, het inkomen en migratieachtergrond. Dit is apart gedaan voor basisscholen en voortgezet onderwijsscholen. Daarnaast is er gekeken of de dissimilariteitsscore verschilt voor openbare en bijzondere basisscholen. Tot slot is er gekeken naar de reisafstand van huis naar school.

Segregatie naar opleidingsniveau ouders

In het basisonderwijs stijgt de dissimilariteitsscore op basis van het opleidingsniveau van de ouders. Dit betekent dat kinderen van ouders met verschillende opleidingsniveaus minder vaak samen op school zitten. Deze trend is vergelijkbaar met het landelijke beeld, vooral in stedelijke gebieden. In het voortgezet onderwijs blijft de situatie stabiel.

Segregatie naar inkomen

Zowel in het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs verandert de gemiddelde dissimilariteitsscore per jaar, maar blijft het over het algemeen hoog en stabiel. Dit betekent dat er weinig verandering is te zien op de scholen wat betreft gemengde inkomens. Dit lijkt op het landelijke beeld, waar de segregatie naar inkomen ook stabiel blijft.

Segregatie naar migratieachtergrond

In zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs daalt de dissimilariteitsscore op basis van migratieachtergrond, wat betekent dat leerlingen met verschillende achtergronden meer gemengd zijn op scholen. Landelijk daalt de dissimilariteit naar migratieachtergrond ook licht, vooral in grote steden.

Segregatie op openbare en bijzondere basisscholen

In Nederland hebben we openbare en bijzondere basisscholen3). Bijzondere basisscholen geven les op basis van een geloof, levensovertuiging of een onderwijsconcept. Openbare basisscholen zijn voor iedereen toegankelijk, ongeacht geloof, levensovertuiging of achtergrond. Op bijzondere basisscholen neemt de dissimilariteit naar opleidingsniveau van de ouders toe, terwijl de dissimilariteit naar inkomen en migratieachtergrond op openbare basisscholen afneemt. Dit betekent dat er op bijzondere basisscholen meer kinderen bij elkaar school zitten van ouders met dezelfde opleidingsniveau en openbare basisscholen meer gemengd zijn geworden qua inkomen en kinderen met verschillende migratieachtergronden.

3) De manier waarop de basisscholen zijn ingedeeld naar denominatie volgt de methode van het CBS. Zie bijlage 1 voor meer informatie over de openbare en bijzondere basisscholen in de gemeente Groningen.

Afstand naar school

In het basisonderwijs reizen kinderen van hoogopgeleide ouders, met een hoog inkomen en met een Europese achtergrond het verst. Dit verschil is stabiel gebleven sinds 2018. Kinderen reizen verder voor bijzondere basisscholen dan voor openbare scholen. In het voortgezet onderwijs reizen leerlingen met een middelbaar inkomen en Nederlandse achtergrond het verst. Kinderen van ouders met een hoog en gemiddeld opleidingsniveau reizen ongeveer even ver naar hun middelbare school.

Conclusie

In de gemeente Groningen zien we vooral verschillen op basis van het opleidingsniveau van de ouders. Dit zien we in zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Verschillen op basis van inkomen blijft hoog maar redelijk stabiel in Groningen. De afstand die kinderen naar school reizen, toont ook verschillen. Kinderen van hoogopgeleide ouders en met hogere inkomens reizen verder, vooral naar bijzondere basisscholen. Dit kan betekenen dat hoogopgeleide ouders bewuster een school kiezen. De verschillen op basis van de migratieachtergrond van de leerlingen nemen af. Dit betekent dat leerlingen met verschillende achtergronden steeds meer samen op school zitten. Dit geldt voor zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs.